تکیه بی‌دولت
ناصرالدین شاه قاجار شیفته ی دیده شدن بود. این را می‌توان از عکس‌های به جامانده از او دریافت کرد. از خود پرتره می‌کشید، عکس می‌گرفت و به نقاشان دربار سفارش نقاشی می‌داد. روزنامه خاطرات می‌نوشت و کم‌اهمیت‌ترین رویدادهای روز را یادادشت می‌کرد تا به عنوان انسانی منحصر‌به‌فرد بر نوک قله‌ی ایران جولان دهد و خود را روانه تاریخ ایران کند. خویش‌نمایی او تنها محدود این موارد نمی‌شود و در معماری نیز بروز پیدا می‌کند.
یکی از برجسته‌ترین بناهایی که به دستور او ساخته شد تکیه‌دولت بود تا ویترینی برای به نمایش گذاشتن شکوه و جلال سلطان صاحب‌قران شود. تکیه‌دولت که در سال ۱۲۸۵ ه.ق به دستور مستقیم شاه ساخته شد پیش از آنکه با هدف ترویج گرایش شیعی ساخته شود با حمایت مستقیم شاه ابزاری برای خود‌نمایی‌اش بود تا قدرت و اعتبار شاه به شکلی نمایشی به کمک مدیوم قدرتمند معماری آشکار شود. از‌این‌رو تکیه‌دولت بر خلاف نامش بنایی دولتی نیست و یک معماری خصوصی به شمار می‌رود تا شاه در شاه‌نشین بنشیند و زنان تماشاگر را با دوربین شکاری‌اش دید بزند.
اینکه تکیه دولت تاثیری بر تکامل و شکل‌گیری معماری تئاتر در ایران گذاشته باشد ادعای بزرگی است اما می‌توان با تکیه بر فرهنگ عامه و مستندات بر جای مانده از قاجارها چنین بیان کرد که تکیه‌دولت بر رشد و تکامل تعزیه در ایران و به خصوص در تهران نقش مهمی ایفا کرد و همچنین تماشاگران را با جلوه‌هایی تازه از اجرا آشنا کرد. استفاده از حیوانات، بازیگران با گریم و لباس‌های منحصر به فرد و… از جمله تاثیرات تکیه‌دولت بود.
پس از ترور ناصرالدین شاه توسط میرزا رضای کرمانی در شاه عبدالعظیم، تکیه برای مدتی امانت دار جسد بی‌جان شاه شد و به مرور با تضعیف قاجارها بنای بی‌دولت تکیه، جولان‌گاه سگ‌ها و گربه‌های خیابانی شد و در نهایت بنایی که روزی مقدس بود در تاثیر از اندیشه مدرنیزاسیون پهلوی در سال ۱۳۲۷ برای همیشه ویران شد و دولت حاکم تمایلی به حفظ و نگهداری تکیه از خود نشان نداد تا تکیه، دولتی برای تکیه کردن نداشته باشد.
به زودی نخستین شماره از دوفصلنامه طراحی تئاتر با موضوع تکیه دولت منتشر خواهد شد
کارگروه ایران با تمرکز بر مطالعات دیداری تئاتر و نمایش به سراغ این موضوع خواهد رفت.
تکیه بی‌دولت
دیدگاه
نظر بدهید